Nowe unijne regulacje dotyczące recyclingu i gospodarki obiegu zamkniętego wymuszą duże zmiany w sektorze opakowań. Analitycy Santander Bank Polska i Spot Data w raporcie „Rewolucja opakowań. Polscy producenci wobec zmian regulacji i preferencji konsumentów” wskazują, że mimo coraz większego wpływu ekologii na branżę, trendy w konsumpcji sprzyjające wzrostowi popytu na opakowania będą silniejsze od ruchów zachęcających do ograniczenia ich zużycia. W kupowaniu pakowanych produktów gonimy bowiem jeszcze Europę Zachodnią.
Proekologiczne regulacje unijne mają pomóc ograniczyć ilość generowanych odpadów oraz zwiększyć wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu, a założenia te są realizowane m.in. poprzez Strategię Gospodarki Obiegu Zamkniętego (GOZ) oraz wymogi dotyczące tzw. rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), zgodnie z którą część kosztów zagospodarowania odpadów opakowaniowych ponoszą firmy wprowadzające opakowania do obrotu.
ROP funkcjonuje w wielu krajach, ale w Polsce działa na bardzo małą skalę – opłaty produktowe ponoszone przez firmy są jednymi z najniższych w UE, dlatego wzrost kosztów z tym związanych może odbić się na dynamice branży opakowań w niektórych segmentach rynku. Dodatkowo, ważnym elementem zmian regulacyjnych, wprowadzanych przez unijną dyrektywę dotyczącą wyrobów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (Single Use Plastics Directive), tzw. SUP jest zakaz wprowadzania do obrotu i ograniczenia zużycia określonych towarów. Kolejnym wymogiem wprowadzanym w unijnych regulacjach będzie wzrost udziału recyklatu w butelkach z tworzywa PET, docelowo do 2025 r. 25 proc., a do 2030 r. 30 proc. butelek PET wg wagi ma pochodzić z ponownego przetworzenia. Ponadto, do 2025 r. 77 proc. butelek plastikowych będzie musiało podlegać selektywnej zbiórce, a do 2030 r. ten odsetek miałby wzrosnąć aż do 90 proc.
Wyzwania do rozpakowania
Konieczność dostosowania do coraz bardziej wyśrubowanych norm jest zatem dla branży wyzwaniem, ale równocześnie stałym elementem środowiska biznesowego. Z rozmów autorów raportu z przedstawicielami organizacji branżowych wynika, że regulacje dotyczące zużycia wyrobów jednorazowych z plastiku dotkną ok. 10 proc. wolumenu produkcji brutto, głównie małych i średnich firm. Jest to już istotny poziom, natomiast nie uwzględnia efektu substytucji jednych opakowań na inne (np. kubki plastikowe mogą zostać zastąpione częściowo papierowymi), dzięki czemu wpływ nowych regulacji na branżę opakowań w Polsce może być mniejszy. Podobne wnioski płyną z oceny skutków regulacji wykonanej przez Komisję Europejską.
Wybór ma znaczenie
Dominujący wpływ na branżę opakowań mają i będą mieć, wg autorów raportu, zmiany preferencji konsumentów. Wśród nich wyróżnili dwa najważniejsze megatrendy. Z jednej strony można zaobserwować duże zainteresowanie ekologicznymi opakowaniami i rozwiązaniami oraz ograniczeniem zużycia surowców. Z drugiej większa aktywność zawodowa i odsetek jednoosobowych gospodarstw domowych, zmieniający się model życia rodziny, rosnące dochody oraz popyt na dania gotowe zwiększają popyt na opakowania. Pakujemy coraz więcej produktów, bo chcemy wygodnych zakupów i przechowywania (tzw. trend convenience).
– Trendy ekologii i wygody w przypadku opakowań prowadzą do rozwoju rynku w dwóch, z pozoru rozbieżnych kierunkach. Coraz więcej osób jest bowiem skłonna dopłacić do produktu, jeżeli wyróżnia się on ekologicznym opakowaniem lub pochodzeniem. Jednak równocześnie chcemy opakowań lekkich, wytrzymałych, poręcznych i najlepiej bogato zadrukowanych. Od tego, który z tych trendów będzie silniejszy, zależy kierunek rozwoju rynku, ponieważ intuicyjnie z opakowaniami ekologicznymi łączymy te z papieru i tektury, natomiast przekąski kupowane po drodze z pracy lub dania gotowe są pakowane głównie w tworzywa sztuczne. Można jednak pogodzić te trendy, ponieważ coraz częściej słyszymy o opakowaniach z tworzyw, które są projektowane od podstaw z myślą o możliwości ich późniejszego przetworzenia i ponownego wykorzystania. Dlatego teza o zmierzchu plastiku jest naszym zdaniem nieuzasadniona – Kamil Mikołajczyk, dyrektor ds. sektora przemysłowego Santander Bank Polska.
Pakujemy coraz więcej
Polacy w swoich wyborach coraz bardziej upodabniają się do konsumentów z Zachodu. Zużycie opakowań w procesie sprzedaży niektórych towarów jest w naszym kraju znacznie niższe niż w krajach rozwiniętych. Jest to widoczne przede wszystkim w handlu żywnością, czego najlepszym przykładem jest rosnąca konsumpcja dań gotowych, czy relatywnie wysoki udział warzyw i owoców sprzedawanych luzem. Średnie zużycie opakowań w Unii Europejskiej na mieszkańca wynosi ok 180 kg, podczas gdy w Polsce sięga niecałe 160 kg. Krajowa sprzedaż towarów pakowanych rosła realnie w ostatnich latach w tempie 3 proc., ale zużycie opakowań na potrzeby towarów sprzedawanych w kraju rosło w tempie 12 proc. Zatem intensywność wykorzystania opakowań w konsumpcji krajowej zwiększała się.
– Przybywa towarów, które sprzedaje się w małych paczkach, łatwych do przechowania, zachowujących przydatność produktu do spożycia. W coraz większym stopniu handel odbywa się też przez Internet. To znacząco zwiększa popyt na opakowania. Z drugiej strony, narasta świadomość ekologiczna konsumentów, którzy coraz częściej zwracają uwagę, czy zakupione towary są produkowane i sprzedawane w sposób przyjazny środowisku. To z kolei wymusza na producentach opakowań dostosowania wykorzystywanych materiałów i sposobów projektowania. Oba trendy będą w Polsce się rozpowszechniały, przed branżą są zatem ogromne szanse, ale też duże wyzwania – dodaje Ignacy Morawski, dyrektor centrum analitycznego SpotData.
Autorzy raportu zaznaczają jednocześnie, że mimo silnego wpływu trendu convenience i związanego z tym wzrostu konsumpcji opakowań, ekologiczne postulaty nie powinny być ignorowane przez producentów.
– Branża powinna wejść z konsumentami w otwarty dialog i tłumaczyć korzyści ze stosowania opakowań z tworzyw sztucznych w przypadkach, w których jest to uzasadnione. Przykładowo, mogą one pomagać ograniczyć marnotrawstwo żywności poprzez przedłużanie przydatności do spożycia, czy ze względu na niską wagę przyczyniają się do ogromnych oszczędności w transporcie i zmniejszenia emisji dwutlenku węgla. Jeżeli dodamy do tego projektowanie uwzględniające wymogi procesów recyklingu zużytych opakowań, to okaże się, że w całym cyklu życia produktu i opakowania zastąpienie plastiku innymi materiałami może niekiedy prowadzić do wzrostu obciążenia dla środowiska – dodaje Maciej Nałęcz, analityk sektorowy Santander Bank Polska.
